Khỉ đuôi dài Côn Đảo (Danh pháp khoa học: Macaca fascicularis condorensis), tên tiếng Anh của chúng là Con Son long-tailed macaques là một phân loài của khỉ đuôi dài phân bố tại Việt Nam, tập trung ở vùng Côn Đảo, Phú Quốc. Khỉ đuôi dài Côn Đảo là loài đặc hữu của Việt Nam.
Về nguồn gốc của khỉ đuôi dài Côn đảo, thuyết tiến hóa về sự phân bố, phân tán và nguồn gốc hình thành phụ loài cho rằng trước đây khoảng 18 ngàn năm, mực nước biển thấp hơn hiện nay, các nơi từ bán đảo Đông Dương đến Bali (Indonesia) là một dãi đất rộng lớn liền nhau và khỉ đuôi dài phân bố khắp nơi. Sau đó, mực nước biển dâng lên cao như ngày nay, hình thành các đảo, các quần thể khỉ đuôi dài sinh sống tại đảo bị cô lập và hình thành một số phụ loài, trong đó có phân loài khỉ đuôi dài Côn Đảo.
Màu lông của chúng thường có màu từ xám đến nâu đỏ, phía sau cơ thể nhạt hơn. Lông trên đầu mọc hướng về sau. Thường có mào. Mặt có màu hồng. Con đực lớn thường có hai chỏm lông trắng trên miệng ở hai bên như Bộ ria. Con cái có lông quanh mồm thưa hơn. phần đỉnh đầu của khỉ ñuôi dài sống trong rừng ngập mặn Cần Giờ và rừng ngập mặn Cà Mau có màu lông sậm hơn so với phần lông ở đỉnh đầu của khỉ đuôi dài Côn ðảo. Con non sinh ra có màu đen. Đuôi dài và được phủ lông tốt, chiều dài đuôi thường đạt 3/4 hoặc hơn so với chiều dài cơ thể. Con đực đuôi ngắn hơn so với loài trong đất liền. Tuổi trưởng thành vào lúc 50 – 51 tháng. Thời gian mang thai 160 – 170 ngày. Thời gian giữa hai lần sinh sản 13 tháng (12 – 24 tháng). Thời gian sống 37-38 năm.
Chúng sống trong rừng rậm nguyên sinh, thứ sinh, rừng tre nứa, rừng thường xanh, rừng thưa, bờ sông, ven biển, rừng ngập mặn ven biển, dọc theo các con sông tới độ cao 2000m. Tại Vườn Quốc gia Côn Đảo, có ít nhất 10 địa điêm thường gặp, các điểm này nằm trên 3 đảo: Côn Sơn, Hòn Bà, và Hòn Bảy Cạnh.
Trước năm 1975, loài này còn gặp rất phổ biến ở các khu rừng ở các tỉnh phía Nam từ tỉnh Thừa Thiên – Huế tới tỉnh Kiên Giang trên diện tích ước tính khoảng >5.000km2. Từ năm 1975 trở lại đây tình trạng của loài thay đổi rõ rệt. Số lượng quần thể giảm mạnh. Số lượng tiểu quần thể hiện nay khoảng 30. Nguyên nhân do nơi cư trú bị xâm hại, rừng bị chặt phá, diện tích rừng tự nhiên bị thu hẹp và đây là đối tượng săn bắt để lấy thịt, nấu cao, buôn bán và xuất khẩu.
Thức ăn chủ yếu là quả (64%), hạt, nõn cây, lá những phần khác của thực vật và động vật như côn trùng ếch nhái cua vv…. Chúng hoạt động vào ban ngày và trên cây. Loài này bơi rất giỏi và thường nhảy xuống nước từ cành cây. Rất hay ngồi thành nhóm ngay đường cái, không hoảng sợ khi xe chạy qua.
Chúng thường sống thành đàn, ít khi gặp một con. Đàn có cấu trúc nhiều đực, nhiều cái, trung bình 2,5 con cái một con đực. Chúng sống thành đàn từ 10-100 con. Con đực đầu đàn thường ít đánh dấu khu vực như các loài khỉ khác. Các con non thường đùa nghịch với nhau trong đàn. Chúng thường đùa với nhau trong vòng hai năm. Con đực thường đùa với con đực, con cái thường đùa với con cái.
Xem thêm: Sóc đen Côn Đảo và Sóc bay Côn Đảo
https://vi.wikipedia.org
