Quần đảo Côn Đảo nằm phía đông nam Tổ quốc, giữa biển đông mênh mông cách đất liền gần 100 hải lý. Côn Đảo nổi tiếng với hệ thống nhà tù khắc nghiệt, từng được mệnh danh là “địa ngục trần gian” nơi đã giam cầm, đọa đày bao lớp tù nhân thuộc hàng “trọng tội” mà phần lớn trong số họ là tù chính trị.

Dù trong hoàn cảnh bị tù đày, người cộng sản vẫn luôn kiên trung bất khuất với phương châm “biến nhà tù thành trường học, mặt trận đấu tranh cách mạng”, những người tù cộng sản không ngừng tranh đấu với chế độ lao tù tàn bạo của bọn thực dân, đế quốc. Dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng trong tù, phong trào đấu tranh của tù nhân diễn ra đa dạng về hình thức và rộng khắp trong phạm vi các đề lao trên đảo. Các hình thức đấu tranh điển hình : chống li khai, chống chào cờ địch, tuyệt thực, hô la, đòi cải thiện chế độ lao tù, tổ chức vượt ngục…trong đó hình thức đấu tranh đòi cải thiện đời sống được diễn ra thường xuyên.

Người tù cộng sản với lí luận sắc bén, tinh thần đấu tranh không mệt mỏi đã làm cho kẻ thù nhiều phen phải nể phục. Trong khuôn khổ bài viết này tác giả xin trích dẫn nội dung bức thư của các tù nhân khu biệt giam trại 2, gửi Chúa đảo ngày 6.7.1953 đòi cải thiện điều kiện sống, viết bằng tiếng Pháp, lời văn khúc chiết, lí lẽ đanh thép đồng thời cũng rất lịch lãm, mềm mỏng theo lối xã giao trong văn phong thư từ giao tiếp, người tù mang số C.11920 đã thay mặt cho toàn thể tù nhân biệt giam trại 2, cất lên tiếng nói đấu tranh ngoại giao đòi kẻ thù phải xem xét cải thiện cuộc sống cho tù nhân.

Gửi ngài giám đốc đề lao !

Chúng tôi, ký tên dưới đây, những tù nhân khu biệt giam trại 2 lấy làm vinh hạnh trình bày với ngài những điều sau đây.

Không cần phải dài dòng kể lể với ngài về nguyên nhân đưa đẩy chúng tôi đến khu biệt giam và những bất công mà chúng tôi đang phải gánh chịu, mục đích của chúng tôi là yêu cầu ngài để tâm đến điều kiện sinh hoạt hàng ngày của chúng tôi rất tồi tệ và cần phải được cải thiện cấp tốc dù sớm hay muộn.

Từ khi được thành lập (tháng 3-1951) cho tới nay, chế độ hà khắc của khu biệt giam chưa hề được cải thiện, tình trạng khốn khổ của tù nhân chúng tôi chưa hề được nới lỏng giảm thiểu chút nào.

Chúng tôi không được ăn đủ : cơm thiếu, không rau xanh, không thịt, họa may đôi lúc có thì chỉ toàn những đồ đáng bị bỏ đi như : rau héo, những mẩu da heo…chỉ có cá khô mà chất lượng cũng rất tồi không ăn được, chưa kể nhiều lúc nước mắm cũng không có mà chỉ ăn với nước muối mặn.

Ngay cả không khí để thở cũng thiếu : Hai cửa sổ phía sau phòng giam được bịt bằng tôn lỗ nhỏ, không khí và ánh sáng không lọt vô nổi, cửa ra vào luôn đóng kín, không khí ngột ngạt và tăm tối làm tàn tạ thêm sức khỏe của chúng tôi vốn đã rất yếu mà số lượng tù nhân thì nhiều, tới hơn 70 người một phòng.

Tiện đây, cũng cần phải cho ngài hay tình trạng đau bệnh ngày càng trầm trọng, phần nhiều do nguyên nhân ăn uống thiếu thốn, thiếu không khí thở. Trước khi có thầy thuốc từ thiện đến đã có bảy ca tử vong, hiện đang có mười ca nhiễm lao mức độ nặng chỉ còn chờ chết. Số ca bệnh tăng lên đáng kể gồm : mờ mắt, thiếu máu, thiếu vitamin, suy nhược…mặc dù bác sĩ trưởng Rozière tận tâm chăm sóc.

Nhiều biện pháp khác nữa đang siết chặt thêm cuộc sống khổ ải của chúng tôi : thiếu nước sử dụng cả trong và ngoài phòng giam; cấm các loại báo, tạp chí văn học hay khoa học, tiểu thuyết…

Mọi đồ được gia đình chúng tôi gửi như thư từ, ngay cả đồ lót đều bị ngăn chặn và kiểm tra gắt gao.

Vì vậy, chúng tôi đệ đơn tới ngài mong ngài vui lòng cứu vãn tình thế đáng báo động trên và thực hiện những điều mà chúng tôi liệt kê sau đây :

1.Cải thiện chế độ dinh dưỡng:

a. Cung cấp thường xuyên cho chúng tôi lượng rau tươi, nếu không đủ chúng tôi đề nghị được tự trồng trong trại sau dãy phòng giam.

b. Cho chúng tôi ăn đủ no, cung cấp khẩu phần ăn đầy đủ gồm : cá tươi, thịt, mỡ, đường, nước trà hay nước sôi

2. Dỡ bỏ các tấm tôn bịt cửa sổ phía sau, cho phép mở cửa hành lang thông gió ngày và đêm như trại 1.

3. Giảm số lượng tù nhân giam trong mỗi phòng.

4. Cho sử dụng hai giếng nước để đủ nước sinh hoạt.

5. Kiểm tra một cách hiệu quả thư từ nhận và gửi, tránh xẩy ra sự gian lận.

Điều mà những người bị lãnh án tử, đang chết dần chết mòn như chúng tôi muốn đề cập đến sau cùng trong bức thư này là : chúng tôi lên tiếng thẳng thắn với ngài, hi vọng ngài đủ sáng suốt tạo một sự cải thiện đáng kể cho những ngày tới. Chúng tôi cũng nghĩ rằng tất cả những điều được trình bày trên đây không vượt quá thẩm quyền và thiện chí của ngài.

Chúng tôi luôn mong đợi ở ngài, người nắm quyền lực, một nghĩa cử cao thượng đúng đắn dành cho những tù biệt giam trại 2.

Hi vọng ở một giải pháp, kết quả phù hợp, tốt đẹp hơn, xin trân trọng cảm ơn !

Thay mặt những tù nhân biệt giam trại 2

Ký tên

HUONG

C.11920

Chúng tôi xin được tiếp tục giới thiệu bức thư thứ hai của người tù mang số C11920 gửi Chúa đảo Nhà tù Côn Đảo sau khi đã gửi bức thư thứ nhất ngày 6.7.1953 yêu cầu xem xét cải thiện đời sống lao tù cho tù nhân biệt giam Trại 2.

Côn Đảo, ngày 11 tháng 8 năm 1953

Gửi ngài giám đốc đề lao !

Chúng tôi xin nhắc lại với ngài bản đề nghị chúng tôi đã gửi ngài vào ngày mùng 6 tháng 7 năm 1953 đề đạt mong muốn cải thiện điều kiện sống hằng ngày và cổ vũ sự quan tâm đặc biệt của ngài để ngài thấu đáo tình trạng tồi tệ của chúng tôi hiện nay.

Sau 4 tuần kể từ khi gửi bản đề nghị trước, viên giám thị trưởng đã cho tách ra hơn 60 anh em tù chúng tôi. Nhưng sự việc không khá hơn chút nào, thêm vào đó chúng tôi còn bị dồn vào điểm tận cùng của sự chật chội với số lựơng tù nhân tăng thêm (Từ 70 tăng lên 75 người mỗi phòng, chưa kề số tù nhân bị đi bệnh viện vì đau nặng). Chưa hết, con số này chưa chắc đã dừng lại.

Trong khi phòng số 8 thì đang bỏ trống. Khu biệt giam hiện nay cũng như trước đây (Như trên đã nêu và chúng tôi không cường điệu) trở thành nơi thu nhận những người bị chuyển từ nơi khác đến giống hiện tượng đã diễn ra năm ngoái.

Ngày mùng 4 tháng 8 vừa qua chúng tôi đã gửi giám thị trưởng một bản yêu cầu khác nhằm nhắc nhở ông ta chú ý giải quyết những điều chúng tôi đã nêu trước đó.

Cho đến bây giờ chúng tôi mới chỉ nhận được câu trả lời thoái thác, nước đôi của ông ta : “chỉ còn cách phải chờ đợi”, cũng giống như chúng tôi đã nhắc điều đó với sếp trưởng đề lao. Như chúng tôi đã đợi hơn 2 năm rồi mà chưa thấy sự cải thiện nào, sự tuyệt vọng của chúng tôi mỗi ngày một tăng.

Mặt khác, yêu cầu của chúng tôi hoàn toàn không khó thực hiện, và mục đích cũng để các ông thiết chế lại, nới rộng chế độ lao tù để bắt chúng tôi tuân thủ vào nề nếp.

Xin nhắc lại một cách chính xác những yêu cầu chúng tôi đã đưa ra :

• Cải thiện chế độ dinh dưỡng : chúng tôi yêu cầu đúng khẩu phần như đã ghi trong quy định có thịt, cá, mỡ, đường, đậu xanh, nước mắm. Chúng tôi cũng biết việc vận chuyển thực phẩm từ đất liền ra đảo có lúc gặp khó khăn, không đủ các chủng loại thực phẩm như đã nêu trên. Trong trường hợp này, chúng tôi yêu cầu rau xanh với đủ số lượng. Nếu không đủ, cho chúng tôi trồng thêm trong khuôn viên trong trại 2.
• Dỡ bỏ những tấm tôn cửa sổ và mở cửa đi lại : hiện chúng tôi thiếu dưỡng khí, mong các ông cho hạ hai tấm tôn cửa sổ phía sau (Về vấn đề an toàn, các song sắt cửa sổ ngang dọc là đủ giống như phòng 5B của trại 2) và mở cửa đi cả ngày lẫn đêm như trại 1 (Hiện nay việc canh gác đã duy trì liên tục, thường xuyên, không gián đoạn).
• Giảm thiểu mật độ tù nhân như đã nêu trên : hiện phòng giam số 8 trong khu còn bỏ trống trong khi số tù nhân tăng liên tục. Chúng tôi đòi hỏi quyền được sống trong khi chờ đợi các yêu cầu cơ bản khác được thực hiện để cải thiện tổng thể chế độ lao tù.
• Cho phép chúng tôi sử dụng hai giếng nước : nước dùng hiện đang rất thiếu thốn, hãy cho chúng tôi sử dụng hai giếng nước trong thời gian được ra ngoài đi dạo.

Chúng tôi mong ngài giám đốc đề lao xem xét kiểm chứng lại những điều nêu trên. Đề nghị ngài quan tâm hơn nữa tới tình hình bức xúc của chúng tôi hiện nay và có đường hướng giải quyết thỏa đáng. Chúng tôi sẽ ghi nhận lòng độ lượng của ông.

Hoàn cảnh tăm tối hiện nay của chúng tôi thật không bút nào tả nổi, mới thêm một người tù nữa đã mắc chứng lao phổi nặng ở mức độ báo động. Tình trạng thảm hại trên kéo dài đã quá lâu khiến chúng tôi không thể chần chừ lên tiếng và cần sự đáp ứng kịp thời của ông. Chúng tôi có lí do để tin vào một viễn cảnh tốt đẹp hơn cho những ngày sắp tới. Điều đó chỉ còn phụ thuộc vào cách hành xử, vào nhân tính, vào lòng cao thượng của ngài.

Chúng tôi hi vọng một chuyển biến tốt đẹp, dễ chịu hơn và mong ngài hãy nhận từ chúng tôi những tình cảm chân thật và sâu sắc.

Thay mặt những tù nhân biệt giam trại 2

Ký tên

Cuộc đấu tranh trên phương diện “ngoại giao” với kẻ thù là những tên cai ngục tàn bạo không đơn giản và dễ dàng chút nào. Trong số tới xin được tiếp tục giới thiệu với độc giả diễn biến tiếp theo của sự việc■

MINH LAN (Bảo tàng BRVT)

(Sưu tầm và dịch thuật từ bản tiếng Pháp, tư liệu lưu trữ tại Bảo tàng Bà Rịa – Vũng Tàu)